Można powiedzieć - co kraj to obyczaj. Inne uwarunkowania, inne podejście do tematu, inne nastawienie. Ale czy na pewno?
Ogólnie rzecz ujmując prawo organizuje grupę i wyznacza jej członkom określone prawa i obowiązki.
Weźmy pod uwagę taki ruch drogowy - piesi, rowerzyści, samochody, tramwaje, skrzyżowania, przejścia dla pieszych...
Nie jestem w stanie wyobrazić sobie co by działo się na naszych drogach gdyby te rzeczy nie były unormowane. Dobrze jest jeżeli pewne elementy są spójne niezależnie od miejsca gdzie mieszkamy i przebywamy. Dzięki temu jest po prostu bezpieczniej - a my, niezależnie od tego czy jedziemy przez Wrocław czy Marsylię wiemy jak się zachować.
Wśród wielu umów i traktatów międzynarodowych, których Polska jest stroną, znalazła się Konwencja Wiedeńska o ruchu drogowym.
Konwencja o ruchu drogowym, to międzynarodowy dokument, określający ogólne zasady ruchu drogowego, do którego przestrzegania zobowiązały się kraje – sygnatariusze, sporządzona w Wiedniu w dniu 8 listopada 1968 r. i uzupełniona Porozumieniem europejskim sporządzonym w Genewie 1 maja 1971 r. nie zezwala na wprowadzenie odmiennych uregulowań państwom, które tę Konwencję przyjęły. Polska stała się stroną obu tych umów.
W dokumencie tym w artykule 20 opisano postanowienia dotyczące pieszych, a w artykule 21 dotyczące korelacji kierujący - pieszy:
Artykuł 20
Postanowienia dotyczące pieszych
1.Piesi są obowiązani w miarę możliwości unikać korzystania z jezdni, a jeżeli korzystają z niej, są obowiązani zachować ostrożność i nie powinni bez koniecznej potrzeby utrudniać i zakłócać ruchu.
2.Jeżeli z boku jezdni znajdują się chodniki dla pieszych lub pobocza nadające się dla pieszych, piesi są obowiązani z nich korzystać. Jednakże z zachowaniem należytej ostrożności:
a) piesi pchający lub niosący przedmioty zajmujące dużo miejsca mogą poruszać się po jezdni, jeżeli ich poruszanie się po chodniku lub poboczu mogłoby spowodować poważne utrudnienia dla innych pieszych,
b) grupy pieszych prowadzone przez przewodników lub zorganizowane kolumny pieszych mogą korzystać z jezdni.
Niezależnie od postanowień ustępu 2 tego artykułu konwencji, inwalidzi poruszający się na wózkach inwalidzkich mogą we wszystkich przypadkach korzystać z jezdni.
3.Jeżeli nie jest możliwe korzystanie z chodników lub poboczy albo w razie ich braku, piesi mogą korzystać z jezdni; skoro istnieje droga dla rowerów oraz natężenie ruchu na to pozwala, piesi mogą korzystać z drogi dla rowerów, jednakże bez przeszkadzania w ruchu rowerów i motorowerów.
4.Piesi korzystający z jezdni zgodnie z ustępem 2, dodatkowym ustępem dodanym po tym ustępie 2 i z ustępem 3 niniejszego artykułu, powinni znajdować się możliwie najbliżej krawędzi jezdni.
5.a) Poza obszarami zabudowanymi piesi korzystający z jezdni powinni znajdować się po stronie jezdni przeciwnej do tej, która odpowiada kierunkowi ruchu, chyba że zagrażałoby to ich bezpieczeństwu, bądź występowałyby szczególne okoliczności. Jednakże osoby prowadzące rowery, motorowery lub motocykle, inwalidzi poruszający się wózkami inwalidzkimi oraz grupy pieszych prowadzone przez przewodników lub zorganizowane kolumny pieszych powinni znajdować się po stronie jezdni, która odpowiada kierunkowi ruchu. Z wyjątkiem zorganizowanych kolumn, piesi idący po jezdni powinni iść w miarę możności w jednym rzędzie, jeżeli tego wymaga bezpieczeństwo ruchu, w szczególności w razie złej widoczności lub dużego natężenia ruchu pojazdów.
b) Postanowienia litery a) niniejszego ustępu mogą być rozciągnięte na obszary zabudowane.
6.a)Piesi zamierzający przekroczyć jezdnię mogą wejść na nią tylko przy zachowaniu szczególnej ostrożności; powinni oni korzystać z przejścia dla pieszych, jeżeli znajduje się ono w pobliżu.
b)W celu przekroczenia jezdni na przejściu dla pieszych oznaczonym jako takie lub wyznaczonym znakami na jezdni:
i) jeżeli przejście jest wyposażone w sygnały świetlne dla pieszych, piesi są obowiązani podporządkować się wskazaniom podawanym przez te sygnały;
ii) jeżeli przejście nie jest wyposażone w takie sygnały, a ruch pojazdów jest kierowany sygnałami świetlnymi ruchu lub przez funkcjonariusza kierującego ruchem, piesi nie powinni wkraczać na jezdnię dopóty, dopóki sygnał świetlny ruchu lub podawany przez funkcjonariusza kierującego ruchem nie wskazuje, że pojazdy mają prawo przejazdu;
iii) na innych przejściach dla pieszych piesi nie powinni wchodzić na jezdnię bez uwzględnienia odległości i szybkości zbliżających się pojazdów.
c )W celu przekroczenia jezdni w innym miejscu niż na przejściu dla pieszych, oznaczonym jako takie lub wyznaczonym znakami na jezdni, piesi nie powinni wchodzić na jezdnię bez uprzedniego upewnienia się, że mogą to uczynić nie zakłócając ruchu pojazdów. Piesi są obowiązani przechodzić przez jezdnię prostopadle do jej osi.
d) Piesi, którzy już rozpoczęli przechodzenie przez jezdnię, nie powinni go przedłużać, zwalniać kroku lub zatrzymywać się na jezdni, jeżeli to nie jest konieczne.
7. Jednakże Umawiające się Strony lub ich organy terenowe mogą ustanowić surowsze postanowienia dla pieszych przechodzących przez jezdnię.
Artykuł 21
Zachowanie się kierujących wobec pieszych
1. Nie naruszając postanowień artykułu 7 ustępu 1, artykułu 11 ustępu 9 i artykułu 13 ustępu 1 niniejszej konwencji, w razie istnienia na jezdni przejścia dla pieszych oznaczonego jako takie lub wyznaczonego znakami na jezdni:
a) jeżeli ruch pojazdów na przejściu jest kierowany za pomocą sygnałów świetlnych ruchu lub przez funkcjonariusza kierującego ruchem, kierujący są obowiązani zatrzymać się przed przejściem, gdy sygnał zabrania jazdy, a gdy przejazd jest dozwolony, nie powinni uniemożliwiać ani utrudniać ruchu pieszym znajdującym się na przejściu i przekraczającym je w warunkach ustalonych w artykule 20 niniejszej konwencji; jeżeli kierujący zamierzają skręcić w inną drogę, przy wjeździe na którą znajduje się przejście dla pieszych, powinni jechać powoli, a nawet zatrzymać się w celu umożliwienia przejścia pieszym znajdującym się już na przejściu lub wchodzącym na nie w warunkach ustalonych w artykule 20 ustępie 6 niniejszej konwencji;
b) jeżeli ruch pojazdów na tym przejściu nie jest kierowany sygnałami świetlnymi ruchu lub przez funkcjonariusza kierującego ruchem, kierujący powinni zbliżać się do tego przejścia tylko z odpowiednio zmniejszoną szybkością, aby nie narażać na niebezpieczeństwo pieszych, którzy znajdują się na przejściu lub wchodzą na nie; w razie potrzeby powinni zatrzymać się w celu przepuszczenia pieszych.
Nie naruszając postanowień artykułu 7 ustępu 1 i artykułu 13 ustępu 1 konwencji, w razie braku najezdni przejścia dla pieszych, oznaczonego jako takie lub wyznaczonego znakami na jezdni, kierujący, którzy zamierzają skręcić na inną drogę, mogą to uczynić tylko pozostawiając możliwość przejścia - nawet przez zatrzymanie się w tym celu - pieszym, którzy weszli na jezdnię tej innej drogi w warunkach ustalonych w artykule 20 ustępie 6 konwencji.
2.Kierujący, którzy zamierzają wyprzedzać po stronie odpowiadającej kierunkowi ruchu pojazd transportu publicznego stojący na odpowiednio oznaczonym przystanku, powinni zmniejszyć szybkość, a w razie potrzeby zatrzymać się w celu umożliwienia pasażerom wsiadania do tego pojazdu lub wysiadania z niego.
3. Żadne z postanowień niniejszego artykułu nie może być interpretowane jako ograniczające Umawiające się Strony lub ich organy terenowe do:-zobowiązania kierujących pojazdami do zatrzymania się we wszystkich przypadkach, gdy piesi znajdują się na przejściu dla pieszych, odpowiednio oznaczonym jako takie lub wyznaczonym oznaczeniem drogi, albo wchodzą na nie w warunkach określonych w artykule 20 niniejszej konwencji, lub-zakazania im przeszkadzania lub utrudniania ruchu pieszych, którzy przekraczają jezdnię na skrzyżowaniu lub tuż przed skrzyżowaniem, nawet jeżeli w tym miejscu nie ma przejścia dla pieszych oznaczonego jako takie lub wyznaczonego znakami na jezdni.
Dla znających polskie przepisy brzmi znajomo - prawda?
W naszym Kodeksie ruchu drogowego przepisy dotyczące pieszych zawarte są przede wszystkim w rozdziale 2 tej ustawy. Przypomnijmy je sobie.
Rozdział 2
Ruch pieszych
Art.11.1. Pieszy jest obowiązany korzystać z chodnika lub drogi dla pieszych, a w razie ich braku –z pobocza. Jeżeli nie ma pobocza lub czasowo nie można z niego korzystać, pieszy może korzystać z jezdni, pod warunkiem zajmowania miejsca jak najbliżej jej krawędzi i ustępowania miejsca nadjeżdżającemu pojazdowi.
2.Pieszy idący po poboczu lub jezdni jest obowiązany iść lewą stroną drogi.3.Piesi idący jezdnią są obowiązani iść jeden za drugim. Na drodze o małym ruchu, w warunkach dobrej widoczności, dwóch pieszych może iść obok siebie.
4.Korzystanie przez pieszego z drogi dla rowerów jest dozwolone tylko w razie braku chodnika lub pobocza albo niemożności korzystania z nich. Pieszy, z wyjątkiem osoby niepełnosprawnej, korzystając z tej drogi, jest obowiązany ustąpić miejsca rowerowi.
4a.Pieszy poruszający się po drodze po zmierzchu poza obszarem zabudowanym jest obowiązany używać elementów odblaskowych w sposób widoczny dla innych uczestników ruchu, chyba że porusza się po drodze przeznaczonej wyłącznie dla pieszych lub po chodniku.
5.Przepisów ust.1–4a nie stosuje się w strefie zamieszkania. W strefie tej pieszy korzysta z całej szerokości drogi ima pierwszeństwo przed pojazdem.
Art.12.1. Kolumna pieszych, z wyjątkiem pieszych w wieku do 10 lat, może się poruszać tylko prawą stroną jezdni.2.Do kolumny pieszych w wieku do 10 lat stosuje się odpowiednio przepisy art.11ust.1 i 2.
3.Liczba pieszych idących jezdnią w kolumnie obok siebie nie może przekraczać 4, a w kolumnie wojskowej –6, pod warunkiem że kolumna nie zajmuje więcej niż połowy szerokości jezdni. Piesi w wieku do 10 lat mogą iść w kolumnie tylko dwójkami pod nadzorem co najmniej jednej osoby pełnoletniej.
5.Długość kolumny pieszych nie może przekraczać 50m. Odległość między kolumnami nie może być mniejsza niż 100m.
6.Jeżeli przemarsz kolumny pieszych odbywa się w warunkach niedostatecznej widoczności:
- pierwszy i ostatni z idących z lewej strony są obowiązani nieść latarki:
a)pierwszy –ze światłem białym, skierowanym do przodu,
b)ostatni –ze światłem czerwonym, skierowanym do tyłu;
2) w kolumnie o długości przekraczającej 20m idący po lewej stronie z przodu i z tyłu są obowiązani używać elementów odblaskowych odpowiadających właściwym warunkom technicznym, a ponadto idący po lewej stronie są obowiązani nieść dodatkowe latarki ze światłem białym, rozmieszczone w taki sposób, aby odległość między nimi nie przekraczała 10m;
3) światło latarek powinno być widoczne z odległości co najmniej 150m.
7.Zabrania się:
1)ruchu po jezdni kolumny pieszych wczasie mgły; zakaz ten nie dotyczy kolumny wojskowej lub policyjnej;
2) ruchu po jezdni kolumny pieszych w wieku do 10 lat w warunkach niedostatecznej widoczności;
3) prowadzenia po jezdni kolumny pieszych przez osobę w wieku poniżej 18 lat.
Art.13.1. Pieszy, przechodząc przez jezdnię lub torowisko, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność oraz, z zastrzeżeniem ust.2 i 3, korzystać z przejścia dla pieszych. Pieszy znajdujący się na tym przejściu ma pierwszeństwo przed pojazdem.
2.Przechodzenie przez jezdnię poza przejściem dla pieszych jest dozwolone, gdy odległość od przejścia przekracza 100m. Jeżeli jednak skrzyżowanie znajduje się w odległości mniejszej niż 100m od wyznaczonego przejścia, przechodzenie jest dozwolone również na tym skrzyżowaniu.3.Przechodzenie przez jezdnię poza przejściem dla pieszych, o którym mowa w ust.2, jest dozwolone tylko pod warunkiem, że nie spowoduje zagrożenia bezpieczeństwa ruchu lub utrudnienia ruchu pojazdów. Pieszy jest obowiązany ustąpić pierwszeństwa pojazdom ido przeciwległej krawędzi jezdni iść drogą najkrótszą, prostopadle do osi jezdni.
4. Jeżeli na drodze znajduje się przejście nadziemne lub podziemne dla pieszych, pieszy jest obowiązany korzystać z niego, z zastrzeżeniem ust.2 i 3.
5.Na obszarze zabudowanym, na drodze dwujezdniowej lub po której kursują tramwaje po torowisku wyodrębnionym z jezdni, pieszy przechodząc przez jezdnię lub torowisko jest obowiązany korzystać tylko z przejścia dla pieszych.
6.Przechodzenie przez torowisko wyodrębnione z jezdni jest dozwolone tylko w miejscu do tego przeznaczonym.
7.Jeżeli wysepka dla pasażerów na przystanku komunikacji publicznej łączy się z przejściem dla pieszych, przechodzenie do i z przystanku jest dozwolone tylko po tym przejściu.
8.Jeżeli przejście dla pieszych wyznaczone jest na drodze dwujezdniowej, przejście na każdej jezdni uważa się za przejście odrębne. Przepis ten stosuje się odpowiednio do przejścia dla pieszych w miejscu, w którym ruch pojazdów jest rozdzielony wysepką lub za pomocą innych urządzeń na jezdni.
Art.14.Zabrania się:
1)wchodzenia na jezdnię:
a)bezpośrednio przed jadący pojazd, w tym również na przejściu dla pieszych,
b)spoza pojazdu lub innej przeszkody ograniczającej widoczność drogi ;2)przechodzenia przez jezdnię w miejscu o ograniczonej widoczności drogi ;3)zwalniania kroku lub zatrzymywania się bez uzasadnionej potrzeby podczas przechodzenia przez jezdnię lub torowisko;
4)przebiegania przez jezdnię;
5)chodzenia po torowisku;
6)wchodzenia na torowisko, gdy zapory lub półzapory są opuszczone lub opuszczanie ich rozpoczęto;
7)przechodzenia przez jezdnię w miejscu, w którym urządzenie zabezpieczające lub przeszkoda oddzielają drogę dla pieszych albo chodnik od jezdni, bez względu na to, po której stronie jezdni one się znajdują.
Art.15.Przepisów art.11–14 nie stosuje się w razie zamknięcia ruchu pojazdów na drodze
Analizując szczegółowo przepisy Konwencji, przepisy drogowe poszczególnych krajów unijnych na tle naszych rozwiązań prawnych rodzi się pewnego rodzaju dylemat - czy w Polsce pieszy ma pierwszeństwo przed pojazdem i kiedy? Z zapisu art 26 ust 1 wynika, że ochrona pieszego zaczyna w momencie wejścia pieszego na jezdnię.
A jak to wygląda w innych krajach?
Po te informacje zapraszamy na drugą część artykułu, która pojawi się już wkrótce.